Systematyczne przeglądy pozwalają w sposób uporządkowany zebrać dużą ilość badań dotyczących konkretnego zagadnienia. Metaanaliza jest metodą ugruntowaną statystycznie. Zbiór danych to wspomniana znacząca liczba badań spełniających podstawowe kryteria: rzetelności, trafności, odpowiednio dobranej próby, właściwej procedury oraz inne. Duża liość badań pozwala na formułowanie ogólnych wniosków z większym prawdopodobieństwem. Metaanaliza jest określana jako odrębne, samodzielne badanie, w którym oblicza się współczynnik wielkości efektu danego zjawiska (np. efektywności terapii zabawą). Dla orientacji wielkości efektu można określić używając współczynnika korelacji Pearsona następująco:
| Wielkość efektu | r |
|---|---|
| Mała | 0,10 |
| Średnia | 0,30 |
| Duża | 0,50 |
W badaniach psychologicznych i społecznych współczynniki korelacji stosunkowo rzadko osiągają górne granice. Obecnie dokonano conajmniej sześciu metaanaliz sprawdzających skuteczność terapii zabawą. Wszystkie cztery ukazują istotne statystycznie wyniki, a dobrana metoda maksymalizuje ilość osób badanych. Metaanaliza niestety łatwo pozbawia wniosków precyzyjności, ale właśnie dlatego, że służy uogólnieniom odwołując się między innymi do prawa wielkich liczb (im większa próba tym z większym prawdopodobieństwem możemy przewidywać jakąś zależność statystyczna). Oczywiście trudno jest kontrolować jednolitość grup osób badanych stosując ten typ badania, ale istnieją narzędzia statystyczne pozwalające badaczom uwzględniać i tę charakterystykę. Tak samo badania takie uogólniają wyniki badań analizujących różne modele w pracy terapii zabawą. A jednak Linn i Bratton (2015), Parker et al. (2021) Pester et al. (2019) poddają ocenie wyłącznie model terapii zabawą skoncentrowanej na dziecku (Child-Centered Play Therapy, CCPT), co pozwala sprecyzować zakres i charakter interwencji.
| Metaanaliza | Ilość badań | Zakres dat zebranych do publikacji | Średnia wieku dzieci | Liczba osób badanych | Współczynnik wielkości obiektu |
|---|---|---|---|---|---|
| Parker et al. (2021) | 23 | 1999-2018 | 6 | 904 | 0.48 |
| Pester et al. (2019) | 11 | 43 | .43 problematyczne zachowania eksternalizacyjne, .51 internalizacyjne trudności, .33 umiejętności społeczne |
||
| Leblanc & Ritchie (2001) | 42 | 1947-1996 | 7.8 | nie odnotowano | 0.66 |
| Bratton et al. (2005) | 93 | 1953-2000 | 7.0 | 3,248 | 0.80 |
| Lin & Bratton (2015) | 52 | 1995-2010 | 6.7 | 1,848 | 0.47 |
| Ray et al. (2015) | 23 | 1975-2011 | Zakres: 4-13 | 1,106 | 0.21-0.38 |
Im nowsze badania tym bardziej precyzyjna selekcja badań - jest ich z tego powodu mniej, a współczynnik wielkości efektu Perasona może już tak nie imponować - ale to już jest twardsza nauka.
Poniżej, dla przejrzystości, umieszczono zestawienie obszarów, w których efektywność terapii zabawą okazała się największa dla danego badania.
| Metaanaliza | Efektywność w obszarach |
|---|---|
| Parker et al. | Zachowania destrukcyjne/ eksternalizacyjne |
| Pester et al. (2019) | Problematyczne zachowania eksternalizacyjne, internalizacyjne trudności, umiejętności społeczne, tu akurat samoregulacja, autoregulacją nie wykazała efektów statystycznie istotnych |
| Leblanc & Ritchie (2001) | Przystosowanie emocjonalne i społeczne, przystosowanie rodzinne, wyniki szkolne, reakcja na sytuacje traumatyczne, problemy behawioralne |
| Bratton et al. (2005) | Problemy behawioralne, przystosowanie społeczne, samoświadomość, wyniki szkolne, poczucie własnej skuteczności, inne |
| Lin & Bratton (2015) | Trudne zachowania eksternalizacyjne i internalizacyjne, poczucie własnej skuteczności, stres związany z relacją opiekun-dziecko |
| Ray et al. (2015) | Trudne zachowania eksternalizacyjne i internalizacyjne, poczucie własnej skuteczności, wyniki szkolne, inne |
Wpływ zaangażowania rodziców w terapię został uwzględniony w trzech z tych pięciu badań i okazał się istotną zmienną zwiększającą ogólny efekt terapii zabawą. Wpływ istotny statystycznie został oznaczony symbolem „*”.
| Metaanaliza | Pełne zaangażowanie rodzica | Częściowe zaangażowanie rodzica lub brak zaangażowania rodzica |
|---|---|---|
| Leblanc & Ritchie (2001) | 0.89* | 0.56 |
| Bratton et al. (2005) | 1.15* | 0.72 |
| Lin & Bratton (2015) | 0.59* | 0.33 |
Podsumowując, metaanaliza badań dotyczący efektywności terapii zabawą pozwoliła jednoznacznie stwierdzić ogólny istotny wpływ tej formy terapii na dzieci między innymi w zakresie:
- Poczucia własnej skuteczności,
- Trudnych zachowań eksternalizacyjnych i internalizacyjnych
- Stresu związanego z relacją opiekun-dziecko
- Samoświadomości
- Problemów behawioralnych
- Przystosowania: społecznego, emocjonalnego, rodzinnego
- Reakcji na sytuacje traumatyczne
Dodatkowe znaczące dla skuteczności terapii zabawą okazało się pełne, wyraźne zaangażowanie rodzica w proces terapeutyczny. Wyniki te świadczą o ugruntowaniu naukowym terapii zabawą.
Literatura:
Bratton, S., Ray, D., Rhine, T., & Jones, L. (2005). The efficacy of play therapy with children: A meta-analytic review of treatment outcomes. Professional Psychology: Research and Practice, 36(4), 367-390. doi:10.1037/0735-7028.36.4.376
LeBlanc, M., & Ritchie, M. (2001). A meta-analysis of play therapy outcomes. Counseling Psychology Quarterly, 14, 149-163. doi:10.1080/09515070110059142
Lin, Y., & Bratton, S. C. (2015). A meta-analytic review of child-centered play therapy approaches. Journal of Counseling and Development, 93(1), 45-58. doi: 10.1002/j.1556-6676.2015.00180.x
Lipsey, M. W., & Wilson, D. B. (2001). Practical meta-analysis. Thousand Oaks, CA: Sage.
Parker, M. M., Hunnicutt Hollenbaugh, K. M., & Kelly, C. T. (2021). Exploring the impact of child-centered play therapy for children exhibiting behavioral problems: A meta-analysis. International Journal of Play Therapy, 30(4), 259–271.
Pester, D., Lenz, A. S., & Dell’Aquila, J. (2019). Meta-analysis of single-case evaluations of child-centered play therapy for treating mental health symptoms. International Journal of Play Therapy, 28(3), 144–156.
Ray, D. C., Armstrong, S. A., Balkin, R. S., & Jayne, K. M. (2015). Child-centered play therapy in the schools: Review and meta-analysis. Psychology in the Schools, 52(2), 107-123. doi: 10.1002/pits.21798
Whiston, S. C., & Li, P. (2011). Meta-analysis: A systematic method for synthesizing counseling research. Journal of Counseling and Development, 89(3), 273-281.
Opracował: Mateusz Kolaszkiewicz
